بررسی فرایند گذار به دموکراسی در تونس

شاید بتوان گفت تحولات اخیر در جهان عرب که با نام گذاری های مختلف معنا و مضمون متفاوتی پیدا کرد، تنها در کشور تونس در شکل گذار نسبی به دموکراسی، موفقیت مردم این کشور را در فروپاشی رژیم غیردموکراتیک به نمایش گذاشت. بازگشت اقتدارگرایی نظامی در مصر، رقابت ها و منازعات سیاسی و نظامی در لیبی و یمن در وضعیتی است که تونس اولین و تنها کشوری است که مرحله گذار به دموکراسی را با افت وخیز تجربه کرده است. گذار به دموکراسی سه مرحله دارد: اول، زمینه های فروپاشی نظام غیردموکراتیک؛ دوم، استقرار دموکراسی و دوران پس از فروپاشی (دموکراسی حداقلی)؛ و سوم، تحکیم و تثبیت دموکراسی (دموکراسی حداکثری). در این مقاله ابتدا زمینه ها و عوامل گذار به دموکراسی در دو سطح ساختار سیاسی یا حکومت و ساختار اجتماعی و جامعه بررسی می شود. سپس به تبیین و تحلیل تحولات در دوران استقرار دموکراسی و شرایط دموکراسی حداقلی پرداخته شده و در پایان، روند تحولات دموکراسی پس از استقرار و شروع تحکیم و تثبیت در تونس بررسی شده است. پرسش اساسی این مقاله این است که زمینه ها و عوامل فروپاشی رژیم غیردموکراتیک و گذار تونس به دموکراسی حداقلی چیست؟ مفروض مقاله حاضر این است که با نظریه های گذار به دموکراسی می توان تحولات سال های اخیر تونس را تشریح کرد. یافته های این مقاله نشان می دهد تونس با فروپاشی نظام غیردموکراتیک و استقرار دموکراسی حداقلی توانسته است به سمت تثبیت، قدم بردارد و همراهی ارزش های اسلامی و دموکراتیک در قانون اساسی جدید تونس، راه بازگشت اقتدارگرایی از نوع سکولار یا مدعی دین را مسدود کرده است. تصویب قانون اساسی دموکراتیک، انتخاب اعضای پارلمان و ریاست جمهوری بر مبنای این قانون، نفی دخالت نظامیان در سیاست و برابری حقوق زن و مرد ازجمله نشانه های توفیق نسبی تونس در گذار به دموکراسی حداقلی است.